روسیه، ایران و هند توسط کریدور جدید (INSTC) به هم متصل شده اند، گامی بیشتر به سوی دنیای چندقطبی

آمریکا مشخص شده است. از طریق پروژه حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، روسیه، هند و ایران به‌نظر می‌رسد تلاش می‌کنند تا امتیازات خود را به دست آورند، که ناشی از پیشروی چین در آسیای مرکزی از طریق طرح کمربند و جاده و اتحادهای آمریکایی در اقیانوس آرام و اقیانوس هند است.

در 12 ژوئن 2022، محموله‌های روسی از بندر آستاراخان در دریای خزر برای رسیدن به بندر ناوا شوا هند، نه چندان دور از بمبئی، خارج شدند. در این سفر دو کشتی کانتینری در بندر انزلی تخلیه و پس از انتقال از طریق جاده به خلیج فارس، قرار است محموله وارد هند شود. این کریدور جدید با نام حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) باید امکان دریافت انواع کالاها از روسیه از جمله گاز، نفت و گندم را برای هند فراهم کند.

پایه های این پروژه به 12 سپتامبر 2000 و در پی توافق دولتی بین سه کشور برمی گردد. در سال 2005، آذربایجان به این پروژه ملحق شد و پس از آن کشورهای دیگر (بلاروس، بلغارستان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، عمان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین) وارد پروژه شدند. این کریدور با هدف اتصال بنادر و شهرهای سن پترزبورگ، مسکو، تهران، باکو، بندرعباس، آستاراخان، انزلی، بمبئی و غیره خواهد بود.

در مارس 2020، یک یادداشت تفاهم برای حمل و نقل کالا در طول این شبکه چندوجهی 7200 کیلومتری بین شرکت دولتی هندی و شرکتی که در نهایت توسط فدراسیون روسیه کنترل می شود ، امضا شد.

برای اطلاع، با توجه به گستردگی موضوع، این مقاله به سه گانه هند، روسیه و ایران می پردازد و البته به بازی بازیگران و تأثیرگذاران در آسیای میانه جامع نخواهد بود.

چه علایق برای این سه نفر؟

روسیه

INSTC می تواند روسیه را قادر سازد تا با تحریک تجارت ، تأثیر تحریم های غرب بر اقتصاد و ظرفیت های صادراتی خود را کاهش دهد. علاوه بر این، این پروژه معماری یک منطقه همکاری جدید در آسیای مرکزی را تقویت می کند. به نظر می رسد دولت نارندرا مودی، نخست وزیر هند، علاوه بر امتناع از محکوم کردن روسیه پس از حمله به اوکراین، همکاری نظامی و انرژی خود را با مسکو تسریع کرده است. روسیه 5.5 میلیارد دلار سیستم های موشکی اس-400 فروخت و دومین تامین کننده بزرگ تسلیحات هند شد که 35 درصد از صادرات روسیه را به خود اختصاص داد. از مارس 2022،صادرات نفت و گاز روسیه به طور چشمگیری در هند افزایش یافته است، تقریباً 30 میلیون بشکه نفت در ژوئن 2022 فروخته شد و روسیه به عنوان دومین صادرکننده بزرگ گاز در هند پس از عراق در رتبه دوم قرار دارد، در حالی که در سال 2021 در جایگاه نهم قرار داشت. عمدتا به دلیل کاهش قیمت سوخت های فسیلی استخراج شده در روسیه در پی تحریم های غرب است. لازم به ذکر است که هند سومین مصرف کننده نفت در جهان است و 80 درصد آن وارداتی است. علیرغم اعتراضات آمریکا و مشکل تامین مالی مرتبط با تحریم بانک های روسی، هند این تراکنش ها را به جای دلار انجام می دهد. پروژه ای که ایالات متحده نسبت به آن اظهار نظر کرده است، با این استدلال که این می تواند روبل را تقویت کند و سیستم مالی مبتنی بر دلار را تضعیف کند. بنابراین، INSTC ریشه در تمایل روسیه برای هدایت صادرات انرژی خود به شرق دارد.

علاوه بر این، INSTC مزایای سه گانه ای را برای روسیه فراهم می کند که زمان سفر کالا بین روسیه و هند را از 40 روز به 25 روز کاهش می دهد، کانال سوئز را دور می زند که ممکن است مسدود شود و در نهایت، دیگر کاملاً به مسیر دریایی در طول امتداد وابسته نباشد. سواحل اروپا همچنین لازم است اضافه کنیم که INSTC به فدراسیون روسیه این فرصت را می دهد که در پروژه ای سرمایه گذاری کند که وابستگی آن را به اروپایی ها کاهش می دهد و در عین حال وابستگی خود را به جمهوری خلق چین محدود می کند.

و در نهایت، در آستانه یک بحران بالقوه جهانی غذا ، این کریدور می تواند فرصتی را برای روسیه فراهم کند تا گندم خود را از طریق ایران تخلیه کند. محمدرضا مرتضوی، رئیس انجمن های صنایع غذایی ایران، در  مقاله توجیهی جاده ابریشم در تاریخ 24/05/2022 اعلام کرد که ایران می تواند ” گندم را از روسیه به کشورهای دیگر منتقل کند و ایرانیان بتوانند بر تجارت مسلط شوند  “. ایران ،  روسیه و قزاقستان می‌توانند گندم و غلات را با محصولات دیگری مانند سبزیجات، میوه‌ها و لبنیات مبادله  کنند

 

ایران

در چارچوب تحریم‌های غرب علیه ایران و وضعیت اقتصادی آن ، به نظر می‌رسد این کریدور به ایران اجازه می‌دهد تا (دوباره) به یک چهارراه تجاری بزرگ بین روسیه و هند تبدیل شود و این فرصت را به او می‌دهد تا از مالیات‌های وضع شده بر ترانزیت استفاده کند. علاوه بر این، به نظر می‌رسد ایران برای افزایش قابلیت اتصال خود از این پروژه برای جذب سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های خود بهره می‌برد. به عنوان مثال، روز جمعه 19 خرداد 2022، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه گفت که ایران و هند برای افزایش سرمایه گذاری در بندر چابهار به توافق رسیده اند. این بندر ایرانی از سال 2012 از هند کمک مالی دریافت می کند، یک پروژه قدیمی به دنبال فشار آمریکا لغو شد. لازم به ذکر است که رقیب اصلی چابهار بندر گوادر پاکستان است که توسط چین تامین مالی و کنترل می شود. بندر چابهار اولین بندر ایرانی در آب های عمیق بود، بندرعباس که 85 درصد حمل و نقل دریایی ایران را مدیریت می کند نمی تواند کشتی های بیش از 100 هزار تن را پذیرا باشد.

علاوه بر این، توسعه بندر چابهار در دهانه خلیج عمان یک دارایی استراتژیک برای ایران فراهم کرد، حتی اگر تنگه هرمز مسدود شود، جمهوری اسلامی ایران همچنان می تواند به اقیانوس هند دسترسی داشته باشد. موقعیت این بندر به همراه پروژه کریدور می تواند به ایران امکان تبدیل شدن به یک چهارراه تجاری را بدهد و راه حلی برای گشایش کشورهای آسیای مرکزی ارائه دهد. به عنوان مثال، به افغانستان راه دومی را برای دسترسی به دریا به غیر از پاکستان ارائه می دهد. در این چارچوب است که بسیاری از پروژه‌های زیربنایی که بخشی از آن توسط تهران تامین مالی می‌شود، رونق گرفته است، به عنوان مثال، بخش قرقیزستان پروژه جاده ایران، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، چین و …از انزوب تاجیکستان .

نمونه دیگری از توسعه زیرساخت‌های ایران، بندر آستارا در جنوب غربی دریای خزر است که در مارس 2013 افتتاح و به منظور ارتقای ارتباطات دریایی ایران در INSTC ادغام شد. بندری که در خرداد 1390 از طریق راه آهن به بندر شهید رجایی بخشی از مجموعه بندرعباس متصل شد . بدین ترتیب، آسیای مرکزی محصور در خشکی، از طریق این راه‌آهن، مسیر ریلی کوتاه‌تری به خلیج فارس پیدا می‌کند و مکان جدید این بندر را به عنوان « هاب دریایی در منطقه خزر  » تثبیت می‌کند.

هند

این کریدور فرصتی برای هند برای گسترش نفوذ خود در ایران و افغانستان از طریق بندر چابهار و در نهایت در بقیه آسیای مرکزی است. پاکستان دسترسی زمینی کالاهای هندی به افغانستان را رد می کند و این به شدت بر قابلیت های تجاری هند در آسیای مرکزی تأثیر می گذارد. بنابراین، INSTC می تواند به هند اجازه دهد تا حوزه نفوذ خود را گسترش دهد و به راه حلی جایگزین برای پروژه جاده ابریشم چین تبدیل شود و پاکستان را دور بزند. علاوه بر این، طبق یک مطالعه هندی توسط فدراسیون انجمن های حمل و نقل کالا به نقل از The Diplomat در 05/04/2015، INSTC کاهش ” زمان و هزینه های ترانزیت را به شدت کاهش می دهد و امکان جابجایی مداوم کالا از هند به روسیه و کشورهای همسایه را فراهم می کند. به طور خاص، این کریدور 30 ​​درصد ارزان تر و 40 درصد کوتاه تر از مسیر فعلی  خواهد بود.

علاوه بر این، این پروژه و به طور کلی مشارکت با ایران و روسیه می تواند به یکی از چالش های اصلی داخلی هند که مصرف انرژی آن است پاسخ دهد. بر اساس مطالعه دفتر ملی تحقیقات آسیایی ، انتظار می رود تقاضای برق در هند هر سال 5 درصد افزایش یابد. این کشور همچنین در سال 2020 85 درصد و برای واردات گاز 54.3 درصد به واردات نفت وابسته بود. خواسته ای که آسیای مرکزی، روسیه و ایران می توانند با منابع طبیعی قابل توجه خود برآورده کنند .

علاوه بر این، با توجه به جمعیت عظیم آن، این کریدور می تواند عرضه گندم به هند را تسهیل کند، به طوری که گزینه دیگری برای تامین بخشی از نیازهای خود دارد. علیرغم موقعیت آن به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ گندم در جهان ، مشکلات آب و هوایی که اخیراً کشور را تکان داد و به شدت بر برداشت تأثیر گذاشت، تهدیدی بزرگ برای هند است. اگرچه دولت نارندرا مودی صادرات گندم را از 14 مه 2022 به حالت تعلیق درآورده است تا امنیت غذایی جمعیت 1.4 میلیارد هندی خود را تضمین کند، در صورت بروز بحران غذایی طولانی مدت، گندم روسیه می تواند گزینه انتخابی برای هند باشد.

کریدوری که تحت تأثیر منافع ژئوپلیتیک منطقه ای و بین المللی قرار گرفته است

رابطه هند و ایرانی با سایه هایش

ذکر این نکته حائز اهمیت است که این پروژه کریدور که با تحریم های غرب علیه روسیه تسریع شده است، در برابر مسائل ژئوپلیتیک منطقه ای و بین المللی قرار می گیرد. اول از همه، روابط هند و ایران با لحظات همکاری و همچنین مخالفت همراه بوده است. به عنوان مثال، در سال 2009، هند قطعنامه ای از سوی ایالات متحده به آژانس بین المللی انرژی اتمی، ناظر اتمی سازمان ملل، تصویب کرد که به شدت برنامه هسته ای ایران را محدود می کرد. موضعی خصمانه نسبت به هسته‌ای ایران که هند قبلاً در سال‌های 2005 و 2006 اتخاذ کرده بود. علاوه بر این، در سال 2018، آیت‌الله علی خامنه‌ای ایران بسیار منتقد بود.در مورد سیاست دولت هند در ایالت با اکثریت مسلمان کشمیر. همچنین لازم به ذکر است که پس از تمدید تحریم های آمریکا علیه ایران در سال های 2018 و 2019، هند پس از عراق، عربستان سعودی را به عنوان دومین تامین کننده نفت و جایگزین واردات نفت ایران انتخاب کرد.

با این حال، با وجود این عناصر و موضع آمریکا در قبال ایران، دهلی نو در 8 ژوئن 2022 از رای گیری درباره پروژه آمریکایی هدف قرار دادن انرژی هسته ای ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) ممتنع کرد. به طور جداگانه، مقاله ای از نیو ایندیان اکسپرس در 9 ژوئن 2022 گزارش داد که واردات نفت خام ممکن است در مذاکرات فعلی وزیران امور خارجه ایران و هند مطرح شود و در 8 ژوئن توافق نامه ای در مورد کمک های متقابل امضا شده است. دعاوی حقوقی در امور مدنی و تجاری مسائل این مقاله همچنین تصریح می کند که تجارت می تواند از طریق روپیه انجام شود. همچنین در ماه ژوئن در جریان Globsec 2022وزیر امور خارجه هند، آقای جایشانکار، خاطرنشان کرد که با توجه به شرایط فعلی، هند از روسیه نفت می‌خرد و غرب باید درها را به روی ایران و ونزوئلا باز کند.

به نظر می رسد روابط هند و ایران سنگ اصلی این کریدور جدید است، همکاری ای که به شدت تحت فشار آمریکا قرار گرفته است، اما به نظر می رسد با وجود روابط مبهم بین هند و قدرت های سنی ، در حال تحکیم است . می توان فرض کرد که برکناری عمران خان، نخست وزیر پاکستان در آوریل 2022، ضربه شدیدی به روابط پاکستان و ایران وارد کرد و برعکس، همکاری هند و ایران را تقویت کرد. علاوه بر این، کمک های مشترک هند و ایران به افغانستان در ژانویه 2022 و برعکس، افزایش تنش بین پاکستان و افغانستان ، زمینه مساعدی را برای توسعه «INSTC» فراهم می کند.

انطباق پروژه ها در قلب اوراسیا

یکی از مشکلات اصلی برای توسعه INSTC، بازی نفوذ بین قدرت های بزرگ در منطقه است. اول از همه، INSTC در مقابل منافع چین قرار می گیرد که توسط پروژه کمربند و جاده (BRI) هدایت می شود، به خصوص که روسیه، ایران و پاکستان کشورهای کلیدی در این جاده های جدید هستند.

به عنوان مثال، پاکستان از طریق بندر گوادر که توسط چین و بندر کراچی کنترل می شود، یکی از نقاط کلیدی کمربند اقتصادی جاده ابریشم است که امکان محدود کردن بخشی از وابستگی چین به دماغه مالاکا را فراهم می کند که اغلب توسط کشتی های آمریکایی در حال گشت زنی است. . علاوه بر این، لازم به ذکر است که کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) یکی از سایت های شاخص پروژه راه ابریشم جدید است. به خصوص که این کریدور باید از طریق افغانستان از طریق راه آهن به ایران امتداد یابد، پروژه ای به نام PAKAFUZ یا N-CPEC که مستقیماً با کریدور INSTC رقابت می کند تا هند را از طریق بندر چابهار به افغانستان متصل کند.

علاوه بر این، سفر وی فنگه، مشاور دولتی و وزیر دفاع ملی چین به چندین کشور عضو پروژه INSTC (قزاقستان، ترکمنستان، ایران و عمان) در پایان آوریل 2022 می تواند نشان دهد که به نظر می رسد پکن در حال استفاده از این کریدور جدید است. ، به عنوان یک واکنش هندی به BRI تلقی می شود. هر یک از کشورهای مورد بازدید از اهمیت سرمایه ای برای هند، ترکمنستان به دلیل منابع گازی و وضعیت آن به عنوان تامین کننده خط لوله گاز تاپی (ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند)، قزاقستان برای ذخایر اورانیوم و بازار آن، عمان برای بندر دقم و ایران بنا به دلایلی که در بالا ذکر شد.

علاوه بر پروژه BRI، به نظر می رسد زمینه بین المللی چین را به ایران و روسیه نزدیکتر می کند. حتی اگر جنگ در اوکراین باید توسعه بخش زمینی BRI را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت مسدود می‌کرد ، روسیه قصد خود را برای تغییر مسیر تولید و در نتیجه زیرساخت‌های نفتی خود به سمت شرق، به ویژه به سمت چین ، نشان داده است. . INSTC یک راه حل تکمیلی ارائه می دهد، اما همچنین به روسیه بازگشتی دارد و به روسیه اجازه می دهد اهرم های بیشتری برای مذاکره با چین داشته باشد.

در همین راستا، انزوای ایران به دنبال تحریم‌های آمریکا موجب توسعه روابط اقتصادی جمهوری اسلامی و چین شده است. در مارس 2021، یک توافقنامه همکاری جامع 25 ساله بین دو کشور قدیمی امضا شد که شامل توافقنامه فروش نفت است. بنابراین، به نظر می‌رسد تحریم‌های غرب بر دو کشور غنی از منابع طبیعی، به عنوان تسریع‌کننده همکاری‌های انرژی و پروژه‌های توسعه زیربنایی عمل کرده است.با چین با این حال، عدم شفافیت و خودداری دولت ایران از افشای جزئیات این توافق، گمانه‌زنی‌هایی را درباره محتوای این توافق به‌ویژه از زمانی که ایران تحت تحریم بود، به‌وجود آورده است. به نظر می رسد مطبوعات و جمعیت ایران از این وابستگی به چین متعجب هستند . بنابراین، در مورد روسیه، INSTC یک راه حل مکمل و جایگزین برای ایران ارائه می دهد.

در خاتمه ، امتناع هند از محکوم کردن روسیه پس از تهاجم به اوکراین و حمایت از موضع آمریکا در قبال هسته‌ای ایران، به نظر می‌رسد نشان‌دهنده تغییر پارادایم در مورد موضع هند در برابر ایالات متحده آمریکا باشد. حتی اگر این کشور یکی از چهار عضو QUAD باشدبه نظر می رسد که هند، ابزاری برای محدود کردن نفوذ چین در آسیا، توسعه نفوذ خود در آسیای مرکزی و تنوع بخشیدن به منابع خود از طریق حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب را در اولویت قرار داده است. برای ایران و روسیه، INSTC ابزاری عالی برای تحریک اقتصاد آنها تحت تحریم است. تجارت با کشورهای تحریم شده که به نظر می رسد به طور فزاینده ای برای دلارزدایی از این منطقه تحت فشار قرار می گیرند. در آغاز سال 2022، ایران که در سپتامبر 2021 به سازمان همکاری شانگهای (SCO) ملحق شد، پیشنهادی را به CSO ارائه کرد.ارز جدید به چین، روسیه، هند و پاکستان برای دور زدن تحریم های غرب. بنابراین، در این زمینه بین‌المللی، INSTC می‌تواند هم به‌عنوان پاسخ هند به پروژه کمربند و یک جاده چینی ظاهر شود، بلکه برای ایران، روسیه و سایر کشورها نیز به‌عنوان یک پروژه اضافی که امکان افزایش اتصال اوراسیا ، BRI از شرق به غرب را فراهم می‌کند، ظاهر شود. و INSTC از جنوب به شمال. با این حال، جاده‌های ابریشم جدید اغلب به عنوان تهاجمی تلقی می‌شوند، به عنوان مثال با تله بدهی ، اما با سرمایه‌گذاری کلان از چین مؤثرتر هستند، در حالی که INSTC پروژه‌ای با بودجه کمتر است، اما می‌توان آن را قابل اعتمادتر و شفاف‌تر دانست.. و در نهایت، توسعه INSTC می تواند ظهور قطب جدیدی را پیش بینی کند که نه توسط چین خریداری شده و نه توسط ایالات متحده در آسیای مرکزی خریداری شده است .