ظرفیت‌های دردسترس اما مهجور منابع آبی در سیستان و بلوچستان
مدیریت سیلاب‌ها، کنترل تبخیر آب، حقابه هیرمند، آب‌های ژرف، روش های باران زایی، استحصال آب از رطوبت هوا و شیرین‌سازی آب دریا هفت ظرفیت و منبع قابل اتکای اساسی برای رفع نیازهای آبی استان سیستان و بلوچستان هستند که برخی از آنها توانایی پاسخگویی پایدار به چالش‌های کمبود آب در این استان را دارند.
نشست تخصصی کمیته آب کارگروه نیرو با حضور کارشناسان و فعالان حوزه حکمرانی آب پیرامون نیازها و ظرفیت‌های آبی استان سیستان و بلوچستان در دفتر نماینده رهبر انقلاب در شورای‌عالی امنیت ملی برگزار شد.
در این جلسه که با حضور آقای حبیب الله ده مرده نماینده مردم زابل و زهک در مجلس شورای اسلامی و برخی مسئولان مرتبط همراه بود، اعضای کارگروه نیرو، جمعی دیگر از کارشناسان و همچنین نمایندگان شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این موضوع به ارائه نقطه‌نظرات خود و گزارش طرح‌های تهیه شده باهدف حل مسئله آبی این استان پرداختند.
لزوم بهره گیری از ظرفیت های هفت گانه منابع آبی استان سیستان و بلوچستان
دکتر جلیلی در این نشست با بیان اینکه در ادامه ارائه مشورت به دولت، مجموعة نتایج بررسی‌های کارشناسی کارگروه نیرو پیرامون نیازها و ظرفیت‌های آب استان سیستان و بلوچستان در اختیار مسئولان مرتبط قرار خواهد گرفت. ایشان ضمن اشاره به متنوع بودن ظرفیت‌های آبی سیستان و بلوچستان، بر توجه و استفاده از رویکردهای پایدار و قابل‌اتکا در این موضوع تأکید داشت و هدف این نشست را دستیابی به راه‌حل‌ها و پیشنهادهای قابل‌تحقق و پایدار در جهت حل نیازهای آبی این استان دانست. همچنین وی بر پرهیز از نگرش تک بعدی در موضوع منابع و مصارف آب و ضرورت نگاه جامع بر حل مسائل تاکید کرد.
همچنین امیرحسین قهاری، دبیر کارگروه نیرو نیز با اشاره به موقعیت جغرافیایی و اقلیم استان سیستان و بلوچستان عنوان کرد که ظرفیت‌های آبی این استان دارای تنوع است و باتوجه‌به ظرفیت کمّی و کیفی هر کدام، میتوان آنها را برای تأمین بخشی از نیازهای آبی استان به خدمت گرفت. همچنین دبیر کارگروه نیرو دولت سایه با تأکید بر اینکه برای توسعه استان به همة ظرفیت‌های موجود نیاز است، تصریح کرد که به همین علت، همة ظرفیت‌های آبی استان با حداکثر ظرفیت قابل‌بهره‌برداری، حائز اهمیت هستند.
قهاری در ادامه به توضیح نیازهای آبی چهارگانه استان که شامل شرب، کشاورزی، صنعت و حقابه محیط زیستی میشوند، پرداخت و عنوان کرد که در بخش آب شرب، کمیت و کیفیت آب شرب در استان و همچنین چگونگی دسترسی به آن، دارای چالش است. همچنین پایداری تامین آب بخش کشاورزی استان از این جهت که عمده فعالیتهای اقتصادی مردم در این استان مبتنی بر کشاورزی و دامپروری است و آب رکن اساسی محسوب میشود از اهمیت بالایی برخوردار است. در حوزه صنعت نیز در صورتی که توسعه ظرفیت صنعتی استان ضرورت دارد، تأمین آب پایدار برای این مصرف پیش بینی و برنامه ریزی شود. ایشان در ادامه و پیرامون حقابه محیط زیست اشاره کرد که این نیاز آبی و به عبارتی چالش در تأمین و تخصیص آن، پیامدهای مستقیم و غیر مستقیم به همراه دارد.
تامین بخشی از نیاز آب شرب و کشاورزی بواسطه حقابه هیرمند
در ابتدا، جبار وطن فدا، مدیرکل دفتر رودخانه های مرزی و منابع آبی مشترک وزارت نیرو به برخی ابعاد حقابه هیرمند اشاره کرد. وطن فدا تصریح کرد که این حقابه دارای ابعاد فنی و حقوقی است و به نظر میرسد ظرفیت بهره برداری از آن برای مصارف شرب و کشاورزی در دسترس و قابل تحقق باشد. وی تاکید دشت که برای پیگیری این ظرفیت آبی، باید از ترکیب توامان مولفه های آبی و غیر آبی در تعامل با کشور افغانستان استفاده نمود. همچنین اولویت تخصیص این ظرفیت آبی در صورت دسترسی پایدار، به ترتیب برای مصارف شرب، کشاورزی، صنعت و محیط زیست خواهد بود.
ظرفیت 100 میلیون مترمکعبی اما مغفول آب‌های ژرف
در ادامه، نادر قلی ابراهیمی مدیر برنامه ملی توسعه مجتمع‌های گلخانه‌ای و شیلاتی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، با بیان اینکه حدود 10% ظرفیت ابر حوضه آب ژرف منطقه هیرمند در سیستان و بلوچستان قرار دارد، عنوان کرد که برداشت و بهره‌برداری سالانه حدود 100 میلیون مترمکعب از آب‌های ژرف این منطقه قابل‌برنامه‌ریزی و استفاده است. وی در ادامه با اشاره به اینکه اولویت تخصیص این ظرفیت آبی، به ترتیب برای مقاصد شرب، صنعت و کشاورزیِ کنترل شده است تصریح داشت که توجه به اطلاعات کارشناسی آب ژرف، هماهنگی بین دستگاهی و همچنین تسهیل در استقرار واحدهای شیرین‌سازی از اهم الزامات پیشبرد این روش است.
تأمین 130 میلیون مترمکعب از نیاز آبی سیستان و بلوچستان به‌وسیله ظرفیت دریای عمان
محمدحسن اسدی مدیرعامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن پروژه انتقال آب دریای عمان نیز با اشاره به اینکه طرح شیرین‌سازی و انتقال آب دریای عمان باهدف تأمین آب پایدار برای معادن و صنایع در دستور کار قرار گرفته است، ضمن ابراز امیدواری از بهره‌برداری بخشی از این پروژه تا ماه‌های آتی عنوان کرد که این طرح در فاز اول، حدود 280 میلیون مترمکعب در سال ظرفیت آبی ایجاد می‌کند که حدود 130 میلیون مترمکعب از آن، سهم استان سیستان و بلوچستان خواهد بود.
استفاده از ظرفیت استحصال آب از رطوبت هوا
نماینده یکی از شرکت‌های دانش بنیان اظهار داشت: در موضوع استحصال آب از رطوبت هوا قابلیت استفاده بهینه از این ظرفیت در سواحل تا شعاع 100 کیلومتری وجود دارد و با ترکیب سایر فناوری ها از جمله نانو، تحول قابل‌توجه در کاهش مصرف برق و قیمت تمام شده را میتوان برای این موضوع به همراه داشت. از این فناوری برای آب شرب و نیز برای کشاورزیِ کنترل شده میتوان استفاده نمود.
مدیریت سیلاب‌ها، منبع عظیم کنترل نشده
در ادامه محمدتقی کره‌ای، رئیس اسبق سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه رویکرد عمرانی و سازه‌ای نظیر سد، تنها راهکار برای مدیریت سیلاب نیست، تأکید داشت که میتوان با بهره‌گیری از ظرفیت‌های طبیعت به‌عنوان مخزن‌های زیر زمینی و روی زمین، نسبت به ذخیره و هدایت آب به آنها اقدام نمود که این ظرفیت مدیریت سیلاب می‌تواند تا حدود 300 میلیون مترمکعب در سال تأمین‌کننده آب منطقه باشد.
بالابودن شدت تبخیر در استان سیستان و بلوچستان و تأکید بر مدیریت تبخیر آب‌ها از طریق دو روش استفاده از بادشکن‌های طبیعی و دیگری استفاده از انواع پوشش بر سطح آب از دیگر مواردی بود که در این نشست مطرح شد که اثربخشی قابل‌توجهی می‌تواند برای حل این مسئله حاصل کند.
