شاخص امنیت ملی که توسط مؤسسه مطالعات امنیت ملی (INSS) تدوین شده است، بطور منظم و سیستماتیک گرایشات و نظرات مردم اسرائیل را درباره مسائل امنیت ملی دنبال می‌کند.[۱] اواخر سال ۲۰۲۲ اسرائیل با مسائل متعددی همچون روی کار آمدن دولت جدید، افزایش بحران امنیتی و حمله‌های تروریستی و گزارشاتی از افزایش فعالیت هسته‌ای ایران مواجه بود. آخرین نظرسنجی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که عموم مردم از تهدیدات اجتماعی داخلی در اسرائیل بیشتر از تهدیدات امنیتی خارجی نگران هستند (۶۴درصد در مقابل ۲۶درصد).
یکی از مباحث اصلی در سال گذشته، حاکمیت و امنیت فردی شهروندان اسرائیل در پی وقایع خشونت‌آمیز در جاده‌ها، افزایش جرم و احساس ضعف حاکمیت در کشور بوده است. علاوه بر این برای اولین‌بار، مردم نگرانی بیشتری نسبت به جنایت و خشونت در جامعه نسبت به خشونت‌های ناشی از مسائل ملی‌گرایی دارند. تقریبا ۶۰درصد مردم اخیرا کاهش احساس امنیت شخصی را تجربه کرده‌اند و درباره صدمات فیزیکی خود یا اعضا خانوادشان به دلیل رانندگی‌های بی پروا در جاده نگرانند (۳۱درصد)؛ ۱۴ درصد دیگر برای دستگیر شدن حین تماشای درگیری بین باندهای تبهکاری و دسته‌های خلافکاران ابراز نگرانی کرده‌اند. به همین ترتیب، ۳۰ درصد درباره صدمات ناشی از حملات تروریستی و ۱۴ درصد دیگر درباره صدمات ناشی از درگیری‌های بین اعراب و یهودیان ابراز نگرانی کرده‌اند. هزینه زندگی، امنیت شخصی و مسئله حاکمیت، اولویت ۷۳ درصد مردم از دولت آینده است (به ترتیب ۳۷ و ۳۶ درصد).
شاخص‌ها نشان می‌دهد که امسال هم اکثریت مردم باور دارند که وضعیت امنیت ملی قابل قبول بوده اما کاهش مشخصی در طول دو سال گذشته داشته است: مردم به وضعیت امنیت اسرائیل نمره ۵,۶ از ۱۰ را داده‌اند (در مقایسه
شکل۱: کدام مسئله داخلی اولویت شما در دولت جدید است؟
با میانگین ۶,۲ در سال گذشته)، تعداد افرادی که باور دارند وضعیت امنیت اسرائیل “بد” است ۱۰درصد نسبت به ۲۰۲۱ افزایش یافته و به ۲۸درصد رسیده است. به علاوه کمتر از یک سوم مردم مدعی شدند که وضع استراتژیک اسرائیل به هیچ وجه بهتر نشده است (۳۱درصد در مقایسه با ۳۶درصد سال ۲۰۲۱ و ۵۰درصد سال۲۰۲۰). با این حال مردم نظر کاملا مثبتی به آینده دارند و انتظار دارند که وضعیت امنیت ملی اسرائیل در پنج سال آینده بهبود پیدا کند (۵.۸ بطور میانگین). در حالی که اعتماد مردم به وضعیت امنیت ملی اسرائیل طی سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۲۰ روند افزایشی داشته و در ۲۰۲۰ احتمالا به دلیل قرارداد آبراهام و وضعیت نسبتا آرام امنیتی به بالاترین حد خود رسیده بود، در دو سال گذشته روند کاهشی را نشان می‌دهد (نمودار۲). این روند می‌تواند مورد مطالعه بیشتر قرار گیرد.
شکل۲: به نظر شما رتبه وضعیت امنیت ملی اسرائیل چگونه است؟
شکل۳: درصد افرادی که اعتماد بالایی به هر یک از مؤسسات ذیل دارند
شکل۴: درصد افرادی که اعتماد بالایی به نیروهای دفاعی اسرائیل دارند به تفکیک سال
اعتماد به مؤسسات کشور: یافته‌ها نشان می‌دهد که سطح اعتماد عمومی (اعراب و یهودیان) به برخی مؤسسات کشور و مشخصا دولت اسرائیل، پلیس و سیستم قضایی همچنان روند کاهشی داشته و از سال ۲۰۲۱ افت کرده است. دولت فقط ۲۷درصد اعتماد را در مقایسه با سال گذشته (۳۶درصد) کسب کرده است؛ پلیس درصد اعتماد پایینی را به دست آورده بطوریکه فقط ۳۰درصد اعتماد زیادی به این نهاد دارند و فقط ۱۶درصد باور دارند که پلیس می‌تواند با جرایم در جوامع عرب مقابله کند. به علاوه ۲۸درصد پاسخ دادند که پلیس در امنیت عمومی، اجرای قانون و نظم در کشور توانسته موفق عمل کند. اعتماد عمومی به سیستم قضایی هم دچار خلل شده بطوریکه فقط ۴۱درصد مردم پاسخ دادند که اعتماد بالایی به این سیستم دارند. سطح اعتماد عمومی به سازمان‌های دفاعی- نیروهای دفاعی، موساد و آژانس امنیت اسرائیل به نسبت بالاست اما همچنان در مقایسه با سال گذشته کاهش پیدا کرده است. در چند سال اخیر سطح اعتماد عمومی به نیروهای دفاعی اسرائیل روند کاهشی مستمر را نشان می‌دهد.[۲]
تهدیدات و چالش‌های (“امنیتی”) خارجی
طی سالیان، اکثریت مردم همواره احساس کردند که دولت اسرائیل می‌تواند با تهدیدات خارجی مانند: حملات تروریستی (۵۸درصد)، چالش‌های امنیتی شدید مرتبط با صنعت هسته‌ای ایران (۵۴درصد)، حملات سایبری به سیستم‌های بحرانی (۶۸درصد)، تشدید همزمان بحران در محور شمال، کرانه باختری و غره (۶۳درصد) مقابله کند. این اعتماد به توانایی کشور از آگاهی عمومی به سطح آمادگی نیروهای دفاعی اسرائیل در مقابله موفق با آنها ناشی شده است: ۷۸درصد معتقدند که نیروهای دفاعی اسرائیل برای جنگ آماده‌اند.
شکل۵: کدام مورد بیشترین تهدید خارجی برای دولت اسرائیل محسوب می‌شود؟
درباره رده‌بندی شدت تهدیدات خارجی در پایان سال ۲۰۲۲، اکثریت مردم (۵۲درصد) در حال حاضر، درگیری فلسطین با اسرائیل را بطور قابل ملاحظه‌ای بیشترین تهدید برای دولت نسبت به سایر تهدیدات طبقه‌بندی کرده‌اند. دومین رتبه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران و تهدید منطقه‌ای (۲۴درصد) بوده و تهدید محور شمال که شامل جبهه مثلثی سوریه، لبنان و حزب الله است با ۱۰ درصد در رتبه بعدی قرار گرفته است؛ باقی پاسخ دهندگان گزینه نمیدانم را انتخاب کرده‌اند (نمودار۵). این نتیجه را می‌توان ناشی از وضعیت امنیت و شدت حملات تروریستی که اسرائیل در چند ماه گذشته تجربه کرده در مقابل آرامش نسبی که در موارد دیگر وجود داشت، دانست. شاخص امنیت ملی طی سال‌ها نشان می‌دهد که نظر عمومی نسبت به تهدیدات، تحت تأثیر اتفاقات و تحولات است. بررسی نمودار سال ۲۰۲۰ وضعیت مشابهی را با آنچه در سال ۲۰۱۵ بوجود آمد (ایجاد موج وحشت از چاقوکشی‌ها) و تا سال‌ها نیز ادامه پیدا کرد نشان می‌دهد، بطوریکه سه تهدید با اخذ ۴۶ درصد آرا مشترکا در رتبه نخست قرار گرفتند: “تعارض فلسطین و اسرائیل”، “فعالیت‌های تروریستی علیه شهروندان اسرائیلی” و “حماس در غزه”.[۳]
برای حل تعارض فلسطین و اسرائیل، دردهه گذشته حمایت یهودیان از گزینه ایجاد دو دولت از ۷۰درصد در ۱۲سال گذشته به ۵۰درصد در اواخر۲۰۲۰ کاهش پیدا کرده است. از کل مردم اسرائیل، ۵۲درصد از ایجاد دولت فلسطین، ۴۰درصد از ایجاد دولت فلسطین با محدودیت غیرنظامی، عدم تقسیم اورشلیم و بدون حق بازگشت برای فلسطینیان حمایت کردند و ۱۲درصد دیگر با تأسیس دولت فلسطین در هر شرایطی موافق هستند. اکثریت مردم از جدایی فلسطین از اسرائیل حمایت می‌کنند (۶۲درصد).
شکل۶: بهترین گزینه برای حل تعارض اسرائیل و فلسین در آینده نزدیک چیست؟
زمانی که امکان انتخاب چند گزینه به ایشان داده شد، گزینه مطلوب جدایی و تلاش برای یک توافق جامع بود بطوریکه دو دولت برای دو ملت ایجاد گردد: ۵۶درصد با این مورد موافقت کردند (توافق برای جدایی از فلسطینی‌ها ۳۱درصد، تلاش برای توافق جامع دو ملت دو دولت ۲۵درصد). همچنین ۱۲درصد به حفظ وضع موجود رای دادند؛ ۱۰درصد از گزینه یک کشور دو ملیتی بدون اعطای حقوق برابر به فلسطینی‌ها حمایت کردند؛ ۵درصد نیز گزینه دولت واحد دوملیتی با اعطای حقوق برابر به فلسطینی‌ها انتخاب نمودند؛ و باقی پاسخ دهندگان گزینه نمیدانم را ترجیح دادند (نمودار۶).
با توجه به سیاست اسرائیل درقبال بیت المقدس، بیش از نیمی از مردم خواهان بازدید آزادانه یهودیان از مسجدالاقصی هستند (۵۵ درصد: ۶۱ درصد یهودیان و ۲۲درصد اعراب)، از این میان ۱۶درصد از اسرائیلی‌ها باور دارند که یهودیان باید اجازه عبادت در این مکان را داشته باشند. یک پنجم مردم مخالف بازدید یهودیان از مسجدالاقصی بوده و ۲۴ درصد گزینه نمیدانم را انتخاب کردند.
شکل۷: اسرائیل چگونه باید به ساخت موشک‌های نقطه زن توسط حزب الله پاسخ دهد؟
شکل۸: در صورت مشخص شدن اینکه ایران سلاح هسته‌ای دارد، اسرائیل باید چگونه به آن پاسخ دهد؟
بخش قابل توجهی از مردم از اقدام نظامی در مقابل تهدیدات متعدد امنیتی، حتی به قیمت ورود به جنگ حمایت کردند. حمایت زیادی نیز از اقدام نظامی علیه ایران و نیروهای نیابتی‌اش حتی به بهای تشدید خطر جنگ وجود دارد. به دلیل دستیابی حزب‌الله به موشک‌های نقطه‌زن، یک سوم از مردم به دلیل تهدید جدی بودن این کشور حمایت خود را از اقدام نظامی احتمالی علیه لبنان اعلام نمودند (۳۴درصد)؛ ۲۸ درصد ترجیح می‌دهند که توان دفاعی کشور از طریق دستیابی به سیستم دفاعی هوایی بیشتر تقویت شود و حدود یک پنجم از توافق با دولت لبنان با میانجیگری بین‌المللی به منظور توقف تولید موشک حمایت کردند (۱۸درصد) (نمودار۷). به علاوه ۴۶درصد اسرائیلی‌ها با اقدام نظامی علیه ایران درصورت اثبات تصمیم ایران بر عبور از حدود و ساخت سلاح هسته‌ای موافقت کرده‌اند. همانند سال ۲۰۲۱، امسال نیز یک پنجم مردم از اقدام حتی بدون هماهنگی با آمریکا حمایت کردند (۲۵درصد با هماهنگی آمریکا و ۲۱درصد اقدام حتی بدون هماهنگی). امسال نیز مردم از اعمال فشار به آمریکا جهت توافق بهتر با ایران علیرغم اینکه در پشت پرده ادامه مذاکرات به بن‌بست رسیده بود کمتر حمایت کردند(۱۵درصد). همچنین حمایت کمی از تلاش برای تغییر رژیم در ایران وجود داشت (۸درصد). تنها اقلیت ناچیزی معتقد بودند که اسرائیل باید کانال دیپلماتیکی با ایران باز کند (نمودار۸).
درگیری اسرائیل در مسائل خارجی و دفاعی
برخلاف مسائل پشت پرده جنگ اوکراین که موجب افزایش تنش بین آمریکا و روسیه شده، اکثر اسرائیلی‌ها از اتخاذ یک رویکرد نسبتا محتاطانه و غیر مداخله‌جویانه در جنگ حمایت می‌کنند (۶۵درصد). اکثریت قابل توجهی نیز درگیری اسرائیل به نفع اوکراین که منجر به ازبین رفتن روابط روسیه-اسرائیل می‌شود را نفی می‌کنند؛ تنها یک پنجم مردم (۱۹%) از موضع‌گیری شفاف سیاسی به نفع اوکراین حمایت کردند. از این گروه آخر، اکثریت قاطع از اعطای کمک‌های بشر دوستانه غیرنظامی حمایت کردند: ۷۴ درصد از کمک‌های غیر نظامی و ۶۳ درصد از ارسال تسلیحات دفاعی به اوکراین حتی به قیمت آسیب احتمالی رابطه با روسیه حمایت کردند. تنها ۲۷ درصد با اعطای بسته‌ی تسلیحات جنگی موافق بودند؛ کمتر از ۲درصد با رساندن هرگونه کمک مخالفت کردند (در این سوال، پاسخ دهندگان امکان انتخاب بیش از یک گزینه را داشته‌اند).
با توجه به افزایش تنش بین آمریکا و چین، بیش از نیمی از اسرائیلی‌ها (۵۶%) معتقدند که اسرائیل باید درصورت خواست آمریکا، به هر طریقی از صادرات تکنولوژی به چین خودداری کند. این نمودار نشان می‌دهد که ۷۱ درصد از مردم باور دارند که اسرائیل به منظور حفظ روابط ویژه خود، باید در تنظیم سیاست‌هایش، نیازها و منافع آمریکا را در نظر بگیرد، و همچنین یافته نشان می‌دهد که نصف مردم (۴۳ درصد) معتقدند اسرائیل می‌تواند از پس تبعات کاهش حمایت آمریکا از این دولت بر بیاید.
شکل۹: اگر آمریکا درخواست کند که اسرائیل از صادرات تکنولوژی به چین خودداری کند، اسرائیل باید چه اقدامی کند؟
چالش‌های اجتماعی داخلی
برخلاف سطح بالای اعتماد مردم به توانایی‌های کشور در کنترل تهدیدات خارجی، در مقایسه با سال گذشته، اعتماد پایین و رو به کاهش به توان اسرائیل در مقابل تهدیدات داخلی وجود دارد. تنها ۲۳ درصد از مردم معتقدند که اسرائیل می‌تواند با فساد دولتی مقابله کند، در حالیکه این رقم سال گذشته ۴۰درصد بوده است. تنها ۳۶ درصد باور دارند که اسرائیل می‌تواند چالش دوقطبی شدن بخش‌های جامعه را رفع کند.
به علاوه ۶۱ درصد مردم احساس می‌کنند که در سال گذشته احساس همبستگی در جامعه اسرائیل کاهش پیدا کرده است. نمودار مهمی از پژوهش حاضر که باید بررسی شود مربوط به احساس تعلق میان شهروندان عرب اسرائیل است: ۶۳درصد پاسخ داده‌اند که مهمترین مؤلفه هویتی آنها اسرائیلی بودن است تا فلسطینی بودن (۲۷درصد مؤلفه فلسطینی بودن را انتخاب کردند)، و اکثریت خواستار ادغام جامعه و دولت اسرائیل به هر طریقی بودند: تنها ۲۳درصد خواستار یکپارچگی شهروندان و برخورداری از حقوق مساوی در کشور بدون هیچ شروطی بودند، ۲۰درصد خودشان را فلسطینی می‌دانند اما یکپارچگی جامعه اسرائیل را ترجیح می‌دهند، ۲۰درصد دیگر خواهان ادغام جامعه اسرائیل هستند اما می‌خواهند که هویت دولت اسرائیل به دولتی برای همه شهروندان تغییر کند. با این حال، ۶ درصد به هیچ عنوان راضی به ادغام و یکپارچگی دولت نیستند؛ حدود یک سوم پاسخ دهنده‌ها (۳۱%) گزینه نمیدانم را انتخاب کردند (نمودار۹). ۴۶درصد یهودیان، شهروندان عرب اسرائیل را به عنوان مردمی قابل احترام اما مظنون می‌شناسند. یک چهارم جامعه یهودیان، معتقد به برابری حقوق شهروندان عرب با خود هستند (۲۵درصد) و بیش از یک پنجم، اعراب را دشمنان احتمالی خود معرفی می‌کنند (۲۲درصد)؛ تنها یک اقلیت ناچیز برابری حقوق عرب و یهود را به رسمیت نمی‌شناسند (۷درصد). با یک نگاه خوشبینانه ۷۴ درصد اسرائیلی‌ها (اعراب و یهودیان) معتقدند که دولت اسرائیل به منظور پوشاندن شکاف بین بخش‌های مختلف باید حقوقی را به فلسطینیان اعطا کند.
شکل۱۰: کدام ارزش برای شما با اهمیت تر است؟
خصیصه یهودی و دموکراتیک دولت، همچنان چراغ روشنی برای شهروندان اسرائیل است. در چند سال اخیر، حمایت از “دولت دموکرات” بعنوان مهمترین ارزش اسرائیل افزایش پیدا کرده و امسال به بالاترین میزان (۴۶درصد در مقایسه با ۳۷درصد سال گذشته) رسیده است. این مسئله نشان می‌دهد که درک عموم از میزان اهمیت دولت دموکراتیک در بسترهای مختلف افزایش پیدا کرده است. همانند سال گذشته، ۳۵ درصد افراد ارزش “دولت اکثریت یهودی” را مهمترین مسئله دانسته و در مقابل “صلح با همسایگان” با ۱۰درصد و “اسرائیل بزرگ” با ۹ درصد در جایگاه‌های بعدی اهمیت قرار گرفتند (نمودار۲۰). در میان یهودیان، مسئله ” دولت اکثریت یهودی” همچنان ارزش مهمی برای آنها قلمداد می شود (۴۲درصد). برخلاف کاهش احساس همبستگی اجتماعی که در شاخص ثبت شده بود، مرم باور دارند که “تمام مردم اسرائیل درقبال یکدیگر مسئولند” (۶۱درصد) و همچنان امسال هم بر این باور استوار ند که در مقابل تهدیدات و چالش‌هایی که اسرائیل با آن روبروست، “ما میتوانیم روی خودمان حساب کنیم” (۸۰درصد).
در مجموع، نمودارهای شاخص امنیت ملی ۲۰۲۲-۲۰۲۳ نشان می‌دهد که مردم اسرائیل بیش از چالش‌های خارجی، با درگیری‌های داخلی دچار مشکل هستند و اعتماد کمتری به موفقیت دولت برای حل این کارزارها دارند. در موضوع تهدیدات امنیتی، منطقه فلسطین پرخطرترین منطقه برای امنیت مردم معرفی شده و اکثریت مردم بر جدایی از فلسطین و تأسیس دولت فلسطین غیر نظامی، بدون تقسیم اورشلیم و بدون اعطای حق بازگشت حمایت کرده‌اند. مردم، خطر موشک‌های نقطه‌زن حزب الله را بعنوان یکی از جدی‌ترین مسائلی که نیازمند اقدام است می‌دانند اما خطر محور شمال را کمتر ارزیابی کرده‌اند. در مبحث سیاست خارجی مردم احتمال تنش تجاری با چین را دور ندانسته و معتقدند باید مرز شفافی بین صادرات تکنولوژی‌های حساس دفاعی و دیگر صادرات رسم کرد. مردم از سیاست فعلی در برابر جنگ اوکراین حمایت کرده و علاقمند به موضع‌گیری سیاسی به نفع یکی از طرفین ماجرا نیستند؛ اگرچه، بعضی از آنها که معتقد به موضع‌گیری شفاف سیاسی در حمایت از اوکراین هستند، خواستار ارسال کمک‌های غیر نظامی و صرفا دفاعی هستند. مردم اعتماد بالایی به سازمان‌های امنیتی اسرائیل دارند اما این اعتماد در طول سالیان اخیر کاهش پیدا کرده و در ارزیابی‌های عمومی در دوسال گذشته، وضعیت امنیت ملی اسرائیل یک روند کاهشی داشته است.
[۱] این مطالعه توسط برنامه تحقیقاتی افکار عمومی و مؤسسه مطالعات امنیت ملی اجرا شده است. در پژوهش حاضر که در دسامبر ۲۰۲۲ تدوین شده، از روش پرسشنامه اینترنتی یا مصاحبه تلفنی از افرادی که دسترسی به اینترنت نداشتند انجام گرفته است. ۱۲۰۸ نفر از میان یهودیان و جمعیت اعراب بعنوان نمونه‌ای از جمعیت ۱۸ سال به بالای اسرائیل، مورد مصاحبه قرار گرفتند. حداکثر دامنه خطای تحقیق ۲,۸ درصد با سطح اطمینان ۹۵% است. تحقیق میدانی این پژوهش توسط مؤسسه میدگام به مدیریت مانو گوا انجام گرفته است.
[۲]– تا قبل از سال ۲۰۲۰ پژوهش بر مبنای نظرسنجی میان گروه های نمونه از جمعیت بالغ اسرائیل با روش مصاحبه حضوری در منزل مصاحبه شوندگان انجام می گرفت. از سال ۲۰۲۰ نظرسنجی ها از روش پرسشنامه های اینترنتی و مصاحبه تلفنی برای افرادی که دسترسی به اینترنت نداشتند استفاده شده است.
[۳]– در تحقیقی که در نوامبر ۲۰۲۱ انجام شد، سوالات با ادبیات متفاوتی پرسیده شدند. از پاسخ دهندگان خواسته شد تا جدی‌ترین تهدید امنیت خارجی را برای دولت اسرائیل آن زمان از میان گزینه‌ها انتخاب کنند: ایران هسته‌ای (۲۳درصد)؛ تعارض فلسطین و اسرائیل (۲۱درصد)؛ اقدامات تروریستی علیه شهروندان اسرائیل در داخل و خارج کشور (۱۵درصد)؛ محور شمال (لبنان،سوریه، عراق، ایران) (۱۳درصد)؛ حماس در غزه (۱۰درصد)؛ انزوای سیاسی و تلاش برای مشروعیت زدایی اسرائیل (۷درصد). ۱۱درصد نیز گزینه نمیدانم را انتخاب کرده بودند.
